Klantreview | Canon TS-E 17mm F/4L Tilt Shift

Mijn naam is Ektor Tsolodimos, fotograaf, videograaf en eigenaar van Epsilon Studios. Mensen die mij kennen weten dat ik een behoorlijke gear liefhebber ben. Zo bezit ik praktisch alle typen lenzen die je je kunt voorstellen. Echter was er altijd één type lens die ik nog nooit had gebruikt, laat staan bezit: een tilt-shift lens. Voor Budgetcam ging ik op pad om Canon TS-E 17mm f/4L op mijn Canon EOS 5D Mark IV te testen. Daarbij nam ik ook nog mijn Canon EF 16-35mm f/4L IS USM mee ter vergelijking om de ultieme vraag te kunnen beantwoorden: heb ik eigenlijk wel een tilt-shift lens nodig?

Rondje Eindhoven tijdens de corona crisis

Om de lens te testen besloot ik om een rondje te maken vanaf mijn woning op Strijp-S richting het centrum van Eindhoven. Het weer was redelijk (grijs-bewolkt) en het centrum was verrassend druk. Ik wilde de lens testen alsof ik op opdracht was voor mijn zakelijke klanten. Voor hen fotografeer ik namelijk regelmatig gebouwen van binnen en van buiten en dat gaat prima met mijn reguliere ultra-groothoeklens. Voor mijn bedrijfsvoering zijn efficiëntie en kwaliteit erg belangrijk. Ik was dus vooral benieuwd in hoeverre deze tilt-shift daar aan zou kunnen bijdragen.

Toepassing 1: verticale lijnen meteen goed

Het eerste gebouw dat ik op een druk kruispunt tegen kwam was dat van een Rabobank vestiging. Ik beeldde mij voor dat zij mij zouden hebben gevraagd om een foto te maken van het pand voor hun website. Hierbij wilde ik zowel te tilt-functie (om de focus op unieke wijze te verleggen) als de shift-functie (om de verticale lijnen in één keer goed te krijgen) gebruiken. Beide functies hebben even wat gewenning nodig, maar na een paar test shots ging dat prima. In de camera zag het er allemaal ook meteen goed uit. Dat was bij mijn 16-35 “gewone” groothoeklens wel anders: de lijnen liepen schuin naar achteren, alsof het gebouw naar achteren leunde. Op dat moment was ik heel enthousiast en vroeg ik mij af hoe ik al die jaren zonder een tilt-shift gebouwen heb kunnen fotograferen. 

Toepassing 2: perfecte panorama’s

Je kunt de shift-functie van een tilt-shift lens ook gebruik om panorama’s te maken. Dit kan zowel horizontaal (wat je normaliter zou doen) als verticaal. Om “normale” horizontale panorama’s te maken kunt je het beste werken met een statief waarbij je je camera 90 graden kunt kantelen (portret oriëntatie). Als jouw statiefkop dat niet mogelijk maakt kunt je ook een L-bracket op je camera plaatsen. Als ik panorama’s maak met een gewone lens (veelal zonder statief), merk ik dat er vaak wat vervorming plaatsvindt waar Lightroom moeite mee heeft om te corrigeren (in Photoshop kan dit al beter). Ook geeft Lightroom vrijwel altijd en fout weer bij samenvoegen van foto’s in de “perspectief” projectie (bolvormig en cilindrisch lukken wel altijd). Het viel mij op dat Lightroom bij de tilt-shift panorama’s helemaal geen moeite had om voor de perspectief-projectie te gaan, waardoor mijn panorama’s er realistischer uitzagen met minimale tot geen vervorming. Zeker een voordeel dus.

Binnen de productfotografie wordt de shift-functie ook gebruikt om nog meer details uit een product te halen. Als je 3 beelden combineert krijg je namelijk een veel hogere resolutie. Men gebruikt hiervoor dan geen 17 mm maar eerder een 50 of 135 mm, zoals de Canon TS-E 135mm f/4L MACRO lens. Hier heb ik echter geen tests mee gedaan.

Toepassing 3: focus verleggen

We zijn gewend dat bij gewone lenzen de scherptediepte als volgt verloopt: alles op 2 meter afstand van de sensor is scherp. Alles daarvoor en daarachter wordt geleidelijk aan onscherp. Dat ken je al. Maar de tilt-functie van een tilt-shift lens kun je dit compleet veranderen. Het is lastig om dit precies uit te leggen. Eigenlijk zou je het zelf moeten ervaren door zo’n lens uit te proberen. Met name bij 50-135 mm lenzen merk je edit goed. Bij de Canon TS-E 17mm f/4L is het wel zichtbaar, maar vrij minimaal omdat de combinatie van f/4 en 17 mm zorgen voor sowieso weinig scherptediepte mogelijkheden. Één van de effecten dat je met de tilt-functie kunt bereiken staat ook wel bekend als het “miniatuureffect”. Of je hier van houdt is erg persoonlijk (zelf ben ik geen fan).

Binnen productfotografie wordt de tilt-functie ook gebruikt om de focus te verleggen. Zoals je wel merkt zijn de twee voornaamste toepassingen te vinden binnen interieurs/exterieurs (ook we: architectuurfotografie) en productfotografie. Dat gezegd hebbende: je kunt het toepassen zoals je zelf wilt. Zo weet zet Pye Jirsa van SLR Lounge tilt-shift lenzen ook in voor portretten tijdens bruiloften. Uiteraard zijn de meest serieuze landschapsfotografen ook een doelgroep voor tilt-shift lenzen (met name door de perfecte panorama’s).

Tijd besparen

Ik had gehoopt dat deze lens mij tijd zou besparen doordat ik geen perspectief correcties meer hoefde aan te passen. Dit viel eigenlijk vies tegen omdat de foto’s toch nooit 100% recht waren. In de praktijk is dit – achterop een klein schermpje – best lastig. Je kunt wel consistent uitkomen op 95% perfect, maar 100% is heel moeilijk. Dat wil zeggen dat je toch nog wat correcties moet doorvoeren. En of je lijnen nou van 95% of van 75% naar 100% recht brengt: het kost eigenlijk evenveel tijd. Bovendien schiet ik relatief weinig architectuur. Het bespaart je in de praktijk dus niet echt tijd. Je zou zelfs kunnen stellen dat het je extra tijd kost omdat je extra veel zaken secuur moet instellen. En het vervolgens alsnog in de nabewerking alles 100% te krijgen. Bovendien is architectuur niet mijn specialisme, dus de tijd die ik er mee zou kunnen besparen was bij voorbaat al beperkt.

Kwaliteit verhogen

Krijg je met een tilt-shift lens t.o.v. een normale lens meer “kwaliteit”? In principe wel. Je hoeft namelijk geen pixel te “verbuigen” en/of weg te gooien. Echter valt wat je in kwaliteit inlevert in de praktijk reuze mee. De 16-35 mm is één millimeter wijder dan de 17 mm tilt-shift die ik in deze test gebruikte. Deze ene millimeter kon ik ook goed gebruiken. Eigenlijk wilde ik zelfs een stukje wijder om met de gewone groothoeklens vergelijkbare resultaten te kunnen krijgen als bij de 17 mm tilt-shift. De Canon EF 11-24MM f/4L USM zou dan een mooi alternatief kunnen zijn. Met de hoge resoluties van de meeste moderne camera’s moet dat doorgaans ook geen probleem zijn.

Conclusie

Tijdens mijn rondje werd ik steeds enthousiaster over de Canon TS-E 17mm f/4L. Ik was er van overtuigd dat het mij tijd én kwaliteit zou opleveren. Dit veranderde wel toen ik op kantoor de beelden op mijn computer terugkeek. 

Optisch is de Canon TS-E 17mm f/4L precies wat je van Canon’s L-series lenzen mag verwachten: wijd open zeer scherp, met goede contrastwaarden en rijke kleuren. Maar dat geldt voor veel andere Canon L-series lenzen en is dus niet uniek. Maar kan het ook écht iets dat een vergelijkbaar brandpunt zonder de tilt-shift-functies niet kan? Ja en nee. Verticale lijnen vallen heel gemakkelijk te corrigeren met Lightroom, Photoshop of andere software en kosten vaak maar een paar seconden per foto. Zelfs het bekende miniatuur effect valt in veel gevallen zeer overtuigend na te bootsen in dezelfde software.

Kun je dus stellen dat je met bijvoorbeeld de Canon EF 16-35mm f/4L IS USM net zo goed af bent? Ik zou hier in principe ja op willen zeggen, voor 95% van de gebruikers in 95% van de gevallen. Een reguliere lens heeft daarbij als voordeel dat het veel goedkoper is, licht, wél beschikt over autofocus en in sommige gevallen zelfs over beeldstabilisatie. Daarbij neemt deze lens ook reguliere 77-mm filters, die je waarschijnlijk al hebt. Die paar extra functies – die in de meeste gevallen heel goed op te lossen vallen in de nabewerking – moet je dus wel héél graag willen gezien de nadelen.

Wie zijn die mensen waarvoor deze lens is bedoeld? Ik denk dat dat de mensen zijn die werkelijk alles over hebben voor de maximale kwaliteit, ook al is dat stukje extra dat je krijgt in de meeste gevallen minimaal. Het is ook bedoeld voor mensen die puristisch zijn en alles goed willen in de camera, zonder tussenkomst van software. Sommige mensen vinden het ook leuk om langer te doen over het fotograferen. Het werken vanuit een statief laat je ook langer en beter nadenken over het beeld en je compositie. Als laatste zou ik hier ook videografen aan willen toevoegen: zij hebben doorgaans namelijk met aanzienlijk lagere resoluties te maken dan fotografen. Bovendien zijn perspectief correcties in video sowieso al stukken moeilijker. Het perspectief meteen goed krijgen is dan erg handig. Maar ook hier weer: doorgaans een nice-to-have, zelden must-have.

Voordelen:

- Optisch sterk (scherp en contrast) en solide gebouwd
- Voor puristen die alles meteen in de camera goed willen hebben
- Je kunt de lens ook gebruiken als “gewone” 17mm lens: tilt én shift zijn optioneel 
- Voor video erg bruikbaar door de lagere resoluties en lastige perspectief correcties

Nadelen:

- De lens is erg duur
- Geen autofocus en beeldstabilisatie
- Geen reguliere filters mogelijk
- Tijdswinst slechts in theorie mogelijk, praktijk niet
- Perspectief correcties nog altijd vrijwel altijd nodig 
- Lightroom herkende de lens niet voor correcties (er was dat CA en vertekening aanwezig)

Bekijk het werk van Ektor op epsilonstudios.nl.